Ruimte: Van de "Frankenstein-raket" tot Ariane 6, de langzame opkomst van de Europese ruimte

Op 30 mei 1975 verenigden elf Europese landen zich in de oprichting van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA. Het doel: de Amerikaanse en Russische giganten inhalen die sinds de jaren vijftig de ruimte domineren. Vijftig jaar later heeft Europa haar plekje tussen de sterren gevonden, aan het einde van een reis vol uitdagingen en successen.

Europese ruimtevaartambities zijn niet nieuw. Toen Spoetnik in 1957 en daarna Explorer 1 de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten in een baan om de aarde brachten, bleef Europa aan de zijlijn. Het oude continent weigert toeschouwer te blijven. Maar consensus bereiken is moeilijk.

In Europa weigeren diverse neutrale landen categorisch om onderzoek te financieren naar technologieën die militaire toepassingen kunnen hebben. Wetenschappers zijn ook bang dat de onderzoeksbudgetten van ruimtevaartcentra worden opgeslokt door de ontwikkeling van dure lanceerinrichtingen die uiteindelijk voor raketten worden gebruikt.

Om vermenging van genres te voorkomen, besloot Europa in 1962 uiteindelijk om drie organisaties op te richten: ESRO voor wetenschappelijk onderzoek, ELDO voor draagraketten en CETS voor satelliettelecommunicatie. Een ‘constellatie’ van agentschappen, maar geen duidelijke omtrek. Vermenigvuldiging van organisaties, dubbele projecten, gebrek aan een duidelijke richting... Elk gelanceerd project wordt een hoofdpijndossier.

In 1967 presenteerde ELDO de Europaraket, die de Europese eenheid in de ruimte moest belichamen. Op papier lijkt alles perfect: Groot-Brittannië levert de eerste trap, Frankrijk de tweede, Duitsland de derde, terwijl Italië de satelliet ontwerpt, België de grondgeleiding en Nederland de aanvullende apparatuur. Op het eerste gezicht een mooi voorbeeld van samenwerking. Maar als je beter kijkt, blijkt het een gigantische puzzel te zijn die niemand echt begrijpt.

In de werkplaatsen noemden ingenieurs het toestel "Frankensteins raket" . De Britten zitten vast in hun Blue Streak – een raket die is afgeleid van een militaire raket waarvan de trappen niet op elkaar passen. Er ontstaan ​​steeds meer vertragingen en misverstanden. Lanceringen op Woomera veranderen al snel in een nachtmerrie. De eerste lancering van Europa 1 in 1968 mislukte nog voordat de raket de atmosfeer had verlaten. Vervolgtests resulteerden in explosies en mislukte lanceringen in een baan om de aarde. Tussen 1968 en 1970, zes schoten, zes mislukkingen. Voor de Europese ruimtevaart moet een oplossing worden gevonden. En snel.

Uiteindelijk zou dit de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) worden, opgericht op 30 mei 1975. Vier jaar later, in 1979, steeg Ariane 1 op vanaf Kourou, waarmee Europa zijn eerste autonome toegang tot de ruimte kreeg. De Ariane 5, die is uitgegroeid tot het technologische vlaggenschip van het continent, voltooide 117 succesvolle lanceringen voordat hij in juli 2023 met pensioen ging. De Ariane 6 , een flexibelere en zuinigere raket waarvan de eerste vlucht eind 2025 wordt verwacht, neemt het over.

In de loop der decennia heeft ESA haar werkterrein uitgebreid tot meer dan alleen raketten. Met Copernicus beheert het Europese agentschap het grootste constellatie van aardobservatiesatellieten ter wereld, die essentieel zijn in de strijd tegen klimaatverandering. Ook ontwikkelde het bedrijf Galileo, een geolocatiesysteem dat bestaat uit 26 satellieten en dat vanwege zijn nauwkeurigheid rechtstreeks concurreert met het Amerikaanse GPS-systeem.

Om de digitale soevereiniteit van Europa te waarborgen, ontwikkelt het agentschap momenteel Iris2 , een beveiligde constellatie die autonome toegang tot het internet mogelijk maakt, zelfs in de meest afgelegen regio's. Het doel: niet langer afhankelijk zijn van Amerikaanse systemen zoals Starlink van Elon Musk en de beveiliging tegen cyberdreigingen versterken.

Tegenwoordig telt de ESA 22 lidstaten, waaronder drie buiten de Europese Unie: Noorwegen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk, en een historische partner: Canada. Wetenschap blijft de kern van de missies, met Juice die onderweg is naar de ijzige manen van Jupiter, of BepiColombo, en onderweg is naar Mercurius.